Παρασκευή 30 Ιανουαρίου 2015

Ο ένθερμος φιλέλληνας Αλέξανδρος Πούσκιν

Αλέξανδρος Πούσκιν, Ρώσος ποιητής παγκόσμιας ακτινοβολίας. Στη χώρα του τον αποκαλούν «Ηλιο της ρωσικής ποίησης. Γεννήθηκε στη Μόσχα από αριστοκρατική οικογένεια το 1799. Πέθανε σαν σήμερα το 1837.

Από μικρό παιδί είχε κλίση προς τη λογοτεχνία. Αγαπούσε πάρα πολύ την Ελλάδα. Ηταν μελετητής και θαυμαστής της αρχαίας ελληνικής τέχνης και πολιτισμού.
«Ο μεγάλος αρχαιολάτρης και φιλέλληνας Πούσκιν έβλεπε τον αγώνα της ανεξαρτησίας των Ελλήνων, τα επαναστατικά γεγονότα, μέσα από το πρίσμα της ελληνικής αρχαιότητας, καλούσε τα πνεύματα του παρελθόντος αρωγούς στον αγώνα τους και έβλεπε τους εξεγερμένους Ελληνες με τις αρχαίες ενδυμασίες. Ετσι, κατά τη χρονική περίοδο 1821 – 1823, ο Πούσκιν συμμεριζόταν τις ρομαντικές αυταπάτες σχετικά με το κίνημα των Φιλικών και εξέταζε τα επαναστατικά γεγονότα των Ελλήνων διά μέσου του πρίσματος της αρχαιότητας. Βέβαια, κατά την εξεταζόμενη χρονική περίοδο, στη Ρωσία κυρίαρχη θέση κατείχε η αρχαιοελληνική λατρεία» (Κώστας Αυγητίδης «Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός στα έργα του Αλ. Πούσκιν», Ριζοσπάστης).
Αφιέρωσε αρκετά ποιήματα στον ελληνικό λαό που πολεμούσε για την απελευθέρωσή του από τους Τούρκους. Δύο από αυτά μετέφρασε ο Κώστας Βάρναλης. Το ποίημα «Εμπρός Ελλάδα» το οποίο συμπεριέλαβε στα «Ποιητικά» (1956). Η μετάφραση αυτού του ποιήματος πρωτοδημοσιεύτηκε στα 1949 στο περιοδικό «Ελεύθερα Γράμματα» (Χριστούγεννα 1949 τεύχ. 7-8) με τον τίτλο «Για την Ελλάδα του 1921». Μαζί με αυτό στα «Ελεύθερα Γράμματα» δημοσίευσε και τη μετάφραση ενός ακόμη ποιήματος του Πούσκιν την οποία δε συμπεριέλαβε στα «Ποιητικά». Πρόκειται για το ποίημα με τίτλο «Σε μια πιστή Γραικιά» που παρουσιάζουμε σήμερα (Αθησαύριστο ποίημα, αναδημοσιεύτηκε στο blog «Ο άγνωστος Βάρναλης και αδημοσίευτα ποιήματά του»).
ΕΜΠΡΟΣ ΕΛΛΑΔΑ
Εμπρός, στηλώσου, Ελλάδα επαναστάτισσα,
βάστα γερά στο χέρι τ’ άρματά σου!
Μάταια δεν ξεσηκώθηκεν ο Όλυμπος,
η Πίνδο, οι Θερμοπύλες — δόξασμά σου.
Απ’ τα βαθιά τους σπλάχνα ξεπετάχτηκεν
η λευτεριά σου ολόφωτη, γενναία
κι απ’ τον τάφο του Σοφοκλή, απ’ τα μάρμαρα
της Αθήνας, πάντα ιερή και νέα.
Θεών κι ηρώων πατρίδα, σπάζεις άξαφνα
το ζυγό σου και την ενάντια Μοίρα
με τον ηχό, που βγάνει του Τυρταίου σου,
του Μπάιρον και του Ρήγα η άξια λύρα.
ΣΕ ΜΙΑ ΠΙΣΤΗ ΓΡΑΙΚΙΑ
Πιστή Γραικιά μην τον θρηνείς! ΄Εχει σαν ήρωας πέσει
βόλι  πικρό του χώρισε τα στήθια μεσ” τη μέση…
Μην τον θρηνείς… Τάχατε συ δεν τού “δειξες το δρόμο
σαν κίνησε περήφανος μ” όπλο βαρύ στον ώμο
και του “πες με μελωδική φωνή: «Μπροστά σου νάτος
ανοίγει ο δρόμος της τιμής από θυσίες γιομάτος»;
Σ” αποχαιρέτησε  σεμνά κι αμίλητα ο καλός σου
ξέροντας πως παντοτεινός θαν” ο αποχωρισμός σου…
Αλαφροχάιδεψε μ” ευχή το τρυφερό βλαστάρι
των σπλάγχνων του, που κράταγες  στον κόρφο με καμάρι!…
Κι όταν στητή μαστίγωσε τον άνεμο η παντιέρα
της  λευτεριάς η ολόμαυρη κι έφτασε η τίμια μέρα
καθώς ο Αριστογείτονας μυρτιάς κλαδί είχε δέσει
στην ατσαλένια σπάθα  του, που κρέμασε στη μέση.
Ετσι κι αυτός, απόμεινε στη μάχη: Ένας γενναίος
γι” το που δεν ορίζεται και δε μετριέται χρέος!…
Επιμέλεια: Ηρακλής Κακαβάνης 
Πηγή: Ατέχνως

Πέμπτη 15 Ιανουαρίου 2015

Για τον Γρηγόριο Ξενόπουλο

Σε αφιέρωμα του διαδικτυακού περιοδικού Ατεχνως στον Γρηγόριο Ξενόπουλο παρατίθεται και μία σύντομη γνώμη του Βάρναλη για το Ζακυνθινό συγγραφέα.

 Γρηγόριος Ξενόπουλος
Ο Ζακυνθινός μυθιστοριογράφος, συγγραφέας θεατρικών έργων και εξαιρετικός κριτικός  Γρηγόριος Ξενόπουλος γεννήθηκες στις 9 Δεκέμβρη 1867 και πέθανε στις 14 Γενάρη 1951 σε ηλικία 84 χρόνων.
Ο Ξενόπουλος έγραψε περισσότερα από 80 μυθιστορήματα, πλήθος διηγημάτων, «αθηναϊκά» και «ζακυνθινά» και 46 θεατρικά έργα, ενώ θεωρείται ο «εισηγητής» του «αστικού μυθιστορήματος». Ως κριτικός, επίσης, ήταν ο πρώτος που παρουσίασε τον Κωνσταντίνο Καβάφη, το 1903 και ήταν ο πνευματικός πατέρας πολλών από τους «μεγάλους» λογοτέχνες του προηγούμενου αιώνα.
Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος ένωσε τις δυνάμεις του με εκείνες των πρώτων Ελλήνων σοσιαλιστών, βοήθησε στην έκδοση των εφημερίδων τους «Αρδην» και «Κοινωνία», ενώ εξέθεσε τις θέσεις του για το σοσιαλισμό στο έργο «Πλούσιοι και Φτωχοί» του 1919, το οποίο θεωρείται από τα καλύτερά του. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής έδρασε στα πλαίσια του ΕΑΜ.
Γράφει γι’ αυτόν ο Κώστας Βάρναλης: «Αλλ” ο Ξενόπουλος δεν υπήρξε μονάχα προοδευτικός άνθρωπος των γραμμάτων παρά και άνθρωπος. Ευθύς, έντιμος, καλόβολος, ειλικρινής, πολιτισμένος κι αξιοπρεπής. Κ” είχε κρίση ασφαλή πάνου από το ατομικό του συμφέρο. Μαζί με τη γοητεία του ύψους του η κριτική του αξιοσύνη είναι τα πνευματικά του στοιχεία, που δεν θα πεθάνουν».
Επιμέλεια: Ηρακλής Κακαβάνης

Τετάρτη 7 Ιανουαρίου 2015

Ο Βάρναλης για τον Ροΐδη

Αναδημοσιεύουμε από το facebook του διαδικτυακού περιοδικού «Ατεχνως» το μικρό αφιέρωμα στον Εμμ. Ροΐδη που κυρίως στηρίζεται στην άποψη του Κώστα Βάρναλη για το σημαντικό αυτό Ελληνα λογοτέχνη.

Το περιοδικό «Ατέχνως» βρίσκεται σε δοκιμαστικό στάδιο λειτουργίας, όμως όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις ενημερώνεται με επίκαιρα θέματα και βρίσκει τρόπους να τα κοινοποιεί. Το περιοδικό θα κάνει την εμφάνισή του την Πέμπτη 15 Γενάρη. Στη συντακτική ομάδα του περιοδικού συμμετέχει και ο Ηρακλής Κακαβάνης.


Εμμ. Ροΐδης

Στις 7 Γενάρη 1904 πέθανε ο Εμμ. Ροΐδης. Γεννήθηκε το 1936 στη Σύρα της Ερμούπολη. Πολλοί ξένοι αλλά και Ελληνες μελετητές της παγκόσμιας λογοτεχνίας τον κατατάσσουν στην ίδια κλίμακα με τις μεγαλύτερες μορφές όπως ο Ντοστογιέφσκι. Το βέβαιο όμως είναι ότι στη χώρα μας υποτιμήθηκε. Ισως γιατί ενόχλησε την κυρίαρχη τάξη της εποχής του, μιας και η σάτιρά του στράφηκε ενάντια στο λογιοτατισμό και στη φεουδαρχία.
Εγραψε ο Κώστας Βάρναλης για τον Εμμ. Ροΐδη στην «Πρωΐα» το 1942:
«Ο Ροΐδης δεν ήτανε απλώς έξυπνος αλλά και θετικό μυαλό χωρίς προλήψεις. Κι όχι μοναχά μορφωμένος παρά και προοδευτικός άνθρωπος. Και μαχητής στην εποχή του μίαν εποχή πνευματικής αντίδρασης όταν το πανεπιστήμιο έδινε το σύνθημα της επιστροφής προς τα πίσω και «καθάριζε» τη γλώσσα του λαού (…) κι όταν οι ποιηταί της γενεάς εκείνης έγραφαν ''σεληνοφωτίστους αστέρας'' ''συνιστώσας σάρκα ψυχάς'' και «δρώντας νεκρούς» ο Ροΐδης στάθηκε προοδευτικός και συγχρονισμενος διανοητής. Από τους πρώτους δέχθηκε τη θεωρία του περιβάλλοντος στην εξήγηση του αισθητικού φαινομενου κι από τους πρώτους αναγνώρισε την αλήθεια πως η ζωή δεν είναι στάσιμη παρά εξελίσσεται και πως τα ιδανικά δεν είναι σε κάθε καιρό τα ίδια.
Βέβαια οι ‘’αλήθειες’’ αυτές είναι αλήθειες μισές Αλλά για την εποχή εκείνη ήσαν σχεδόν επαναστατικές. Επαναστατικός εδείχτηκε ο Ροΐδης και στο ζήτημα το γλωσσικό. Από τους πρώτους ενθουσιάσθηκε με το ‘’Ταξίδι’’ του Ψυχάρη κ' υποστήριξε με το βιβλίο του ‘’Τα είδωλα’’ τα ιστορικά δικαιώματα της δημοτικής».


Επιμέλεια: Ηρακλής Κακαβάνης