Τα κείμενα είναι του Ηρακλή Κακαβάνη και
δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ» τεύχ. 35-36, και 39 το 2009.
Γενάρης 1946 – Ιούνης 1946
Κατά την πρώτη περίοδο δράσης του ομίλου (Γενάρης 1946 – Ιούνης
1946) μελετήθηκαν στις (πιθανόν δευτεριάτικες) συγκεντρώσεις κάποια προβλήματα
της Παιδείας. Ή Ρόζα Ιμβριώτη έκανε εισήγηση πάνω στο γενικό σχέδιο μιας
ολοκληρωμένης Παιδείας, όπως τη βλέπει ο Εκπαιδευτικός Όμιλος. Ο Στρατής
Παπαδάκης εισηγήθηκε το θέμα της προσχολικής και δημοτικής παιδείας και ο Δ.
Πανδής το θέμα της Μέσης Παιδείας.
Στοιχεία για τα πρώτα δύο θέματα μας δίνει η «Νέα Γενιά». Μόνο σε
ένα φύλλο του Απρίλη του 1946 έχει αναφορά στην δράση του Ομίλου. Μάλιστα
περιέχει και παρότρυνση προς τους φοιτητές και τα μέλη της ΕΠΟΝ να
παρακολουθούν τις δευτεριάτικες συγκεντρώσεις. «Οι νέοι της ΕΠΟΝ, οι φοιτητές
και τα στελέχη της δεν πρέπει να λείπουνε από τις συγκεντρώσεις αυτές, γιατί τα
προβλήματα ου συζητιούνται εκεί είναι προβλήματα που ενδιαφέρουν άμεσα τη Νέα
Γενιά και τα συμπεράσματα των συζητήσεων εκείνων πρέπει να γίνουν αιτήματα κα
διεκδικήσεις της νεολαίας και του λαού».
Το «Γενικό σχεδιάγραμμα της εθνικής μας Παιδείας» συζητήθηκε στις
11 Μάρτη (Δευτέρα) και στις 19 και 26 Μάρτη (Τρίτες). Η Ρ. Ιμβριώτη που
εισηγήθηκε το θέμα κατήγγειλε την Παιδεία ως αντιλαϊκή, αντιοικονομική,
αντιεπιστημονική και πρόβαλλε το μεγάλο αίτημα του λαού μας για μια παιδεία
λαϊκή, συντελεστής οικονομικής ανάπτυξης του τόπου, παιδεία επιστημονική. Η νέα
παιδεία πρέπει να έχει τα ιδανικά του λαού: 1) Το ξερίζωμα του φασισμού 2) Την
εθνική λευτεριά και ανεξαρτησία. 3) Την πανανθρώπινη συνεργασία. 4) Το
σοσιαλισμό. Το σχολείο πρέπει να ‘ναι το ενιαίο διαφοροποιημένο σχολείο. Ενιαίο
για όλο το λαό και προσαρμοσμένο στις συνθήκες παραγωγής. Οι αρχές του
σχολείου: 1) Εργασία 2) Αμεση πραγματικότητα. 3) Αυτοδιοίκηση. Τέλος, καθόρισε
την οργάνωση και τους σκοπούς αυτού του σχολείου που θα ‘ναι για όλο το λαό.
Που θα παρακολουθεί την κοινωνική εξέλιξη και θα την υπηρετεί. Επακολούθησε
συζήτηση σε μια ατμόσφαιρα δημοκρατικότητας και επιστημονικής σοβαρότητας.
Την Τρίτη 26 Μάρτη που ολοκληρώθηκε η συζήτηση του πρώτου θέματος
ο Στρ. Παπαδάκης εισηγήθηκε το θέμα «Η προσχολική και δημοτική μας παιδεία»[1]. Η συζήτηση του
συνεχίστηκε στις 6 Απρίλη και ολοκληρώθηκε στις 15 του ίδιου μήνα. «Στην αρχή ο
ομιλητής περιέγραψε τα χάλια της παιδείας του Α’ βαθμού, την ολότελη έλλειψη
παιδικής πρόνοιας, κι ύστερα ανέπτυξε το σχέδιο μιας πραγματικής λαϊκής
προσχολικής και δημοτικής παιδείας με παιδικούς σταθμούς, νηπιαγωγεία και
οχτάχρονο δημοτικό σχολείο. Επακολούθησε συζήτηση στην οποία πήραν μέρος πολλοί
εκπαιδευτικοί».
Δε γνωρίζουμε στοιχεία για το τρίτο θέμα, τον αριθμό των
συγκεντρώσεων που αφιερώθηκαν ούτε και για τον προβληματισμό που αναπτύχθηκε.
Το άρθρο στο περιοδικό «Ανταίος» που κάνει έναν απολογισμό δράσης
της πρώτης περιόδου του Ομίλου θεωρεί εξαιρετική τη «συμβολή που συνεισφέρει ο
Εκπαιδευτικός Όμιλος με τις βδομαδιάτικες συγκεντρώσεις του…». «Οι συζητήσεις
που έγιναν φώτισαν τα θέματα αυτά από όλες τις πλευρές τους και είχαν πολύ
γόνιμα αποτελέσματα».
Το ίδιο άρθρο του για την
εκτίμηση του ενός χρόνου λειτουργίας του Ομίλου γράφει:
«Συμπληρώνεται σε λίγο ένας χρόνος στη νέα περίοδο της ζωής του
Εκπαιδευτικού Ομίλου. Οι γενικές συνθήκες δεν άφησαν να παρουσιάσει πλούσια
δράση, όπως ήθελαν οι συνεχιστές του ιστορικού του έργου. Δεν είναι όμως
αξιοκαταφρόνετη η εργασία του πνευματικού αυτού σωματείου στο μικρό αυτό
διάστημα της νέας ζωής»…
«Εμπνευσμένος από τις αρχές αυτές ο Εκπαιδευτικός Όμιλος
παρακολούθησε όλα τα ζητήματα της σημερινής μας Παιδείας. Δεν έμεινε
ασυγκίνητος μπροστά στην αθλιότητα της εκπαιδευτικής μας κατάστασης και μπροστά
στο διωγμό των δασκάλων μας. Με ανακοινώσεις του και με υπομνήματα προσπάθησε
να προσφέρει τη συμβολή του. Στο τελευταίο πλατύ υπόμνημα που υπόβαλε στον
Υπουργό της Παιδείας, εκθέτει παραστατικά και ανάγλυφα τη σημερινή κατάσταση
της Παιδείας, παρουσιάζει τις τρομερές ελλείψεις και υπογραμμίζοντας όλες τις
ανάγκες προτείνει τα άμεσα πραχτικά μέσα για τη θεραπεία τους. Η φωνή του δε
βρίσκει βέβαια απήχηση στο σημερινό υπουργείο της Παιδείας, ακούγεται όμως με
στοργή από τους εκπαιδευτικούς και από όσους ενδιαφέρονται για -την παιδεία του
λαού». ..
«Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος συνεχίζει τη δράση του. Είναι μια δράση
εθνική που αξίζει τη στοργή και την αγάπη μας. Το έργο του είναι βαρύ. Τα
εμπόδια πολλά. Η θέλησή του όμως για θετική δράση είναι ακατάβλητη. Ας
συνεχίσει την εργασία του με την πίστη πώς προσφέρει στο έθνος μας υπηρεσία
ανυπολόγιστη».
Στις 18 Αυγούστου 1946 δημοσιεύεται στο Ρ ανακοίνωση του Ομίλου
για την «εξυγίανση»:
Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος με ανησυχία βλέπει τα
συμπτώματα που απειλούν να οδηγήσουν την εκπαίδευση σε πραγματική αποσύνθεση
Είναι πολύ γνωστό πως η ελληνική εκπαίδευση πάσχει
από καταβολής της κι ήταν από καιρό αισθητή η ανάγκη να ανακαινισθεί από τα
θεμέλια.
Αντί αυτού οι προπολεμικές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα η
δικτατορία, παραμέλησαν την εκπαίδευση, σταμάτησαν για οικονομία το διορισμό
των νέων που έβγαιναν από την Παιδαγωγική Ακαδημία και από τα πανεπιστήμια,
ώστε είδαμε την τραγωδία των νέων που εξαθλιώθηκαν και μαραίνονται αδιόριστοι
πέντε και δέκα χρόνια.
Εκατοντάδες σχολεία καταστράφηκαν στον πόλεμο,
χιλιάδες δάσκαλοι χάθηκαν πολεμώντας τον εχθρό. Είναι πολύ μεγάλα τα κενά,
πολλά σχολεία δε λειτουργούν, άλλα λειτουργούν ελαττωματικά και γενικα έχει
κατέβει πολύ χαμηλά η ποιότητα της διδασκαλίας, ενώ από μέρα σε μέρα μεγαλώνει
η ορμή του λαού για μάθηση, ώστε τα παλαιά πλαίσια να μη χωρούν τις καινούριες
απαιτήσεις.
Ο
Εκπαιδευτικός Όμιλος αποκρούει κάθε μέτρο που πάει να δεσμεύσει την ελευθερία
της σκέψης και του λόγου και που θα έχει για συνέπεια να κατεβάσει την πατρίδα
μας κάτω από τη στάθμη των ανεπτυγμένων φιλελεύθερων λαών. Εχουμε απαίτηση,
αυτό είναι απαίτηση όλου του λαού μιαν εκπαιδευτική πολιτική δημιουργική. Όχι
γκρέμισμα παρά κτίσιμο. Κι ο τελευταίος εκπαιδευτικός είναι απαραίτητος, όχι
απολύσεις παρά διορισμοί πολλοί, … καινούριες Παιδαγωγικές Ακαδημίες, αποστολές
στο εξωτερικό, αυξήσεις αποδοχών, πολλαπλασιασμός του προϋπολογισμού του
υπουργείου Παιδείας και ξανακτίσιμο πάνω σε στέρεο και άνετο έδαφος μιας
παιδείας αντάξιας του ευγενικού και προοδευτικού λαού μας.
Με την αρχή της νέας σχολικής χρονιάς, μάλλον
Σεπτέμβρη 1946, ο Όμιλος καταθέτει στον υπουργό Παιδείας υπόμνημα για τα
προβλήματα και τις ανάγκες της Παιδείας[2].
Αντιγράφουμε από τα «Ελεύθερα Γράμματα»[3]:
«Ο Εκπαιδευτικός Όμιλος με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς υπέβαλλε στον
υπουργό της Παιδείας εμπεριστατωμένο υπόμνημα, για να επιστήσει την προσοχή του
στις σημερινές συνθήκες της Εθνικής μας Παιδείας.
Στο υπόμνημα αυτό διαπιστώνεται η μεγάλη πτώση του
μορφωτικού επιπέδου όλων των βαθμίδων, αποτέλεσμα της ποσοτικής και ποιοτικής
που έγινε στην εκπαιδευτική εργασία από το 1940 ως σήμερα. Επίσης διαπιστώνεται
ο επικίνδυνος κλονισμός της υγείας των παιδιών και η ανάγκη να αντιμετωπιστεί ο
κίνδυνος αυτός, σαν κίνδυνος εθνικός. Η υγεία των παιδιών μας, τονίζει ο
Εκπαιδευτικός Όμιλος, έχει ανάγκη από τη στοργική μας μέριμνα, όπως και η ψυχή
τους από τόνωση.
Δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση θα έπρεπε να είχαν
ήδη αντιμετωπιστεί οι ανάγκες αυτές και όμως, όπως εκθέτει στο υπόμνημά του ο
Εκπαιδευτικός Όμιλος, αρχίζει ο νέος σχολικός χρόνος με τα καλύτερα σχολικά
κτίρια επιταγμένα, με πλήθος σχολεία χωρίς δασκάλους και με πλήθος αναγκαστικά
απομακρυσμένους δασκάλους χωρίς σχολεία, με άστοργα μέτρα εναντίον τους και με
την απειλή των εκκαθαρίσεων που έρχεται να ξεθεμελιώσει ολότελα την Παιδεία. Η
εκκαθάριση αυτή, όπως τονίζεται στο υπόμνημα, είναι απροκάλυπτος διωγμός των
δασκάλων για τα πολιτικά τους φρονήματα και κρατεί σε αγωνία 20.000
εκπαιδευτικούς.
Πολλές ακόμη ελλείψεις κάνουν το έργο της Παιδείας
αδύνατο. Τα σχολεία δεν έχουν θρανία και τα απαραίτητα σκεύη. Τα βιβλία της 4ης
Αυγούστου δηλητηριάζουν ακόμη την Παιδεία μας. Τίποτε δεν είναι στη θέση του.
Και όμως ετοιμάζονται νέα σχέδια εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, που έρχονται και
αυτά να πλήξουν ακόμη περισσότερο την Παιδεία με την προχειρότητα και την
αντιλαϊκότητά τους.
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση ο Εκπαιδευτικός Όμιλος
καλεί τον Υπουργό της Παιδείας να νιώσει τον πόνο για την παιδεία της ελληνικής
νεολαίας, που διψάει για μόρφωση και που έδειξε τόσες αρετές στα τελευταία
χρόνια.
Συγκεκριμένα ο Εκπαιδευτικός Όμιλος προτείνει
ορισμένα άμεσα μέτρα: Ν’ αποδεσμευθούν όλα τα σχολικά κτίρια από κάθε επίταξη
και να τακτοποιηθεί το προσωπικό με στοργή και δικαιοσύνη. Να λείψει η απειλή
των εκκαθαρίσεων. Τα νόμιμα συμβούλια ν’ αναλάβουν την εκδίκαση των τυχόν
βάσιμων κατηγοριών που βαρύνουν τους εκπαιδευτικούς λειτουργούς.
Να εφοδιαστούν τα σχολεία αμέσως με θρανία και
απαραίτητα σκεύη. Να ενδιαφερθούν οι αρμόδιοι για να πάρουν όλα τα κατάλληλα
μέτρα για την υγεία του παιδιού. Να λειτουργήσουν τα μαθητικά συσσίτια
οργανωμένα και συστηματικά. Να ανακουφιστεί οικονομικά ο δάσκαλος και να
λυτρωθεί από τη σημερινή του τραγική κατάσταση. Να προκηρυχτούν διαγωνισμοί για
νέα διδαχτικά βιβλία. Ν’ αναβληθεί κάθε πρόχειρη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Να
ελαφρωθεί η Παιδεία από τα βάρη των μεγάλων εκπαιδευτικών τελών κλπ.
Στο τέλος του υπομνήματος ο Εκπαιδευτικός Όμιλος
εκφράζει την ελπίδα ότι η φωνή του θα βρει απήχηση και δηλώνει ότι σε άλλα
υπομνήματά του θα διατυπώσει τη γνώμη του για την οργάνωση της Δημοτικής και
Μέσης, καθώς και για τη ρύθμιση της Ανώτατης Παιδείας».
[1] Στα παλαίσια αυτής της
συζήτησης ίσως εντάσσεται και η διάλεξη του Κ.Γ. Καλαντζή με θέμα «Ο σκοπός του
δημοτικού σχολείου».
[2] Κυκλοφόρησε σε βιβλίο.
Υπάρχει ημερομηνία καταθεσης και αριθμός εισαγωγής στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Δυστυχώς όμως χάθηκε. Δε βρέθηκε στην τελευταία απογραφή της Βιβλιοθήκης
[3] 15 Οκτώβρη 1946
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου