Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 2013

Ελασσόνα: Ο ποιητής σύμβολο



Αντιγράφουμε από το Δελτίο Τύπου του Πολιτιστικού Προξενείου το ρεπορτάζ για την εκδήλωση – αφιέρωμα στον Κώστα Βάρναλη στην Ελασσόνα. Όπως επίσης και αποσπάσματα από την ομιλία του Νίκου Γάτσα, πρόεδρου του Πολιτιστικού Προξενείου.  
  
Θάνος Τζήκας, Βασίλης  Καραμπούζης


Μουσική, θέατρο και ποίηση στην παρουσίαση του «Αγνωστου Βάρναλη»

 Στον ποιητή των «Μοιραίων» και του «κυρ Μέντιου», τον Κώστα Βάρναλη ήταν αφιερωμένη η εκδήλωση που διοργάνωσε το Πολιτιστικό Προξενείο Ελασσόνας την Κυριακή 27 Οκτώβρη στην αίθουσα θεάτρου Δημάρχου Βασ. Φαρμάκη, με την υποστήριξη της Κοινωφελούς Επιχείρησης Δήμου Ελασσόνας.
Η εκδήλωση που έγινε με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του Ελασσονίτη δημοσιογράφου συγγραφέα Ηρακλή Κακαβάνη με τίτλο «Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του» (εκδόσεις ΕΝΤΟΣ) είχε εκλαϊκευτικό χαρακτήρα για το έργο του ποιητή.
Ο ίδιος ο Βάρναλης ήταν άνθρωπος του λαού. Δεν κλείστηκε πότε σε γυάλινους πύργους. Αγαπούσε πολύ τις παρέες σε λαϊκά ταβερνεία με ποτό και μεζέ. Αναζητούσε τους απλούς ανθρώπους στο καφενείο. Έπινε μαζί τους το ίδιο κρασί στην ταβέρνα. Εκεί λένε μεγαλουργούσε. Για αυτό ο λαός τον αισθανόταν δικό του άνθρωπο.
Σε αυτούς τους ανθρώπους μιλά με την ποίησή του ο Βάρναλης που όπως οι «Μοιραίοι» δεν μπορούν να απολαύσουν της ομορφιές της ζωής: «Ω! Της αβγής κροκάτη γάζα,/ Γαρούφαλα του δειλινού,/ Λάμπετε σβήνετε μακριά μας,/
Χωρίς να μπείτε στην καρδιά μας!». Στους σημερινούς Μοιραίους λέει «Αν είν” ο λάκκος σου πολύ βαθύς,/ χρέος με τα χέρια σου να σηκωθείς». Στο λαό θύμα της εκμετάλλευσης που δεν μπορεί να απολαύσει τις στοιχειώδεις χαρές της ζωής απευθύνεται και του υπενθυμίζει μη σκύβεις το κεφάλι, μπορείς να χτίσεις το δικό σου κόσμο «Αν ξυπνήσεις, μονομιάς/ θά ‘ρτει ανάποδα ο ντουνιάς». Γι’ αυτό διαχρονικός και επίκαιρος και σήμερα όπως αναδείχτηκε και από τους ομιλητές.
Αρκετά ποιήματά του τραγουδήθηκαν και αγαπήθηκαν από το λαό, απαγγέλθηκαν από εργάτες, μπήκαν σε λαϊκά σπίτια, κατέβηκαν σε υπόγειες ταβέρνες. Είναι μόνιμα στα χείλη των ανθρώπων του μόχθου. Ο Κ. Βάρναλης είναι ένας από τους σημαντικότερους στρατευμένους στα κομμουνιστικά ιδανικά ποιητές. Ο πρώτος που καθιέρωσε στη χώρα μας την επαναστατική ποίηση.
Για τον Κώστα Βάρναλη και το βιβλίο μίλησαν οι Νίκος Γάτσας, πρόεδρος Πολιτιστικού Προξενείου, Πέννυ Αγοράστη-Χέβα, φιλόλογος – ιστορικός, Παύλος Ριζαργιώτης, δημοσιογράφος και ο συγγραφέας Ηρακλής Κακαβάνης.
Εντυπωσίασε στους συμμετέχοντες στην εκδήλωση η Θεατρική Ομάδα του Δήμου Ελασσόνας με την απόδοση του θεατρικού δρώμενου της κατάθεσης του Βάρναλη στη Δίκη του Λουντέμη το 1956. Στο θεατρικό έπαιξαν οι Μάγδα Αθανασιάδου, Χρήστος Δημητριάδης, Χρήστος Καλαμπούκας, Παναγιώτα Παγγέα, Βαγγέλης Τρουμπούκης και Κώστας Φαρμάκης.
Ιδιαίτερη εντύπωση έκανε και το ταλέντο των μουσικών (Θάνος Τζήκας και Βασίλης Καραμπούζης) με τα μελοποιημένα του Βάρναλη και το επιτυχές εγχείρημά τους να μελοποιήσουν το ποίημα του Βάρναλη «Αρχή σοφίας». Τέλος στην εκδήλωση προβλήθηκε ολιγόλεπτο ντοκιμαντέρ από την πάνδημη κηδεία του ποιητή.
Πολλοί ήταν οι κάτοικοι της πόλης της Ελασσόνας και των διπλανών χωριών που αφιέρωσαν το απόγευμα τους στην εκδήλωση. Μαζί με την ελπιδοφόρα συμμετοχή, αυτό που αφήνει ως παρακαταθήκη αυτή η εκδήλωση είναι η ανάγκη πυκνότερων πολιτιστικών δράσεων εκ μέρους του Πολιτιστικού Προξενείου που θα φέρνουν τους ανθρώπους της περιοχής σε επαφή με το θέατρο, των κινηματογράφο, τη λογοτεχνία κλπ. Όπως επίσης θα αγκαλιάσει και θα αναδείξει το έργο των ανθρώπων της περιοχής, όπως έγινε στην προκειμένη περίπτωση με τoν Ελασσονίτη Ηρακλή Κακαβάνη.

Πένυ Αγοράστη, Παύλος Ριζαργιώτης, Ηρακλής Κακαβάνης, Νίκος Γάτσας

Είναι ο ποιητής – σύμβολο



(από την ομιλία του Νίκου Γάτσα)
(…)
Στο δεύτερο βιβλίο του, που παρουσιάζουμε σήμερα, ο Ηρακλής είναι μια πραγματική αποκάλυψη. Επέλεξε ένα θέμα με μεγάλο ενδιαφέρον και ιδιαίτερη πρόκληση, θέμα δύσκολο, τη ζωή και το έργο ενός μεγάλου ποιητή και επιμελήθηκε το βιβλίο τόσο συστηματικά, ώστε να είναι αντάξιο των καλύτερων μελετών για τον Κώστα Βάρναλη. Σε αυτή τη μελέτη του ο Κακαβάνης αξιοποιεί την εμπειρία του ως δημοσιογράφου στην ιστορική εφημερίδα του κομμουνιστικού κόμματος, όπου εργάστηκε για χρόνια και ο ίδιος ο Β. Αν και τους χωρίζουν δεκαετίες εργασιακής σχέσης στο “Ριζοσπάστη” ο Κακαβάνης με την αναφορά του στο Βάρναλη είναι σαν να μιλάει για το δάσκαλο και καθοδηγητή του. Έχεις την αίσθηση ότι ο Βάρναλης αυτοβιογραφείται στις σελίδες του Κακαβάνη και τη μελέτη αυτή ο Ηρ. εμποτίζει με ένα συναίσθημα σπάνιο για ιστορική και ακαδημαϊκή δουλειά.
(…)
 Δεν είναι όμως μόνο η ελασσονίτικη καταγωγή του ο λόγος της αποψινής παρουσίασης. Για μένα είναι ακόμη σπουδαιότερο το θέμα και η αξία του βιβλίου καθεαυτού. Είναι ο ποιητής - σύμβολο για τον αγώνα της εργατικής τάξης, της δημοκρατίας και της ελευθερίας του λόγου, ο ποιητής των Μοιραίων, ο Κώστας Βάρναλης.
Την ποίηση και τα μελοποιημένα του Βάρναλη θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια στις συγκεντρώσεις του ΚΚΕ και τα φεστιβάλ της ΚΝΕ, παρέα με τους μεγάλους της οικογένειας, θείους και γιαγιάδες. Άνθρωποι αριστεροί σε όλη τους τη ζωή είχαν τη μουσική και την ποίηση στην καθημερινότητα του λαϊκού επαναστατικού τους ταμπεραμέντου. Ποιήματα που για τα παιδιά ήταν απλώς δύσκολες λέξεις, σ' αυτούς τους ανθρώπους με τις στοιχειώδεις γραμματικές γνώσεις έδιναν δύναμη και κουράγιο. Για τους ανθρώπους αυτούς πρόσωπα όπως ο Βάρναλης, ο Ρίτσος, ο Θεοδωράκης αποτέλεσαν ορόσημα στην πορεία της ζωής τους και οι εμπειρίες αυτές διαμόρφωσαν εν τέλει και τη δική μου πολιτική ταυτότητα.
Πιστεύω ότι οι περισσότεροι εδώ έχουν αναμνήσεις παρόμοιες που την εποχή αυτή ενεργοποιούνται λόγω της κατάστασης που βιώνουμε σε μία χώρα που η δημοκρατία υπονομεύεται, η εργατική τάξη υποφέρει και η ελευθερία του λόγου καταδιώκεται. Ζούμε σε ένα καθεστώς έκτακτης ανάγκης, έντονης οικονομικής ανασφάλειας και κοινωνικής απομόνωσης. Ως πολίτες δεχόμαστε καθημερινά εκβιαστικά διλήμματα συμβιβασμού και υποταγής. Από τη μια ο φόβος, από την άλλη ο λαϊκισμός. Και οι πολίτες ψάχνουν να βρουν καταφύγιο τόσο προσωπικά όσο και συλλογικά.
Το βιβλίο του Ηρακλή Κακαβάνη μεταφέρει ένα ισχυρό και πάλλον μήνυμα. Μέσα στο μαύρο των ημερών διακρίνεις ένα φως που καίει. Δίνει ελπίδα και δύναμη. Προσφέρει εκτός από την αισθητική απόλαυση του αναγνώστη, τη δύναμη να αγωνιστείς για το παρόν και το μέλλον. Το βιβλίο του Ηρακλή είναι τόσο προσεγμένο και συστηματικό που μεταγγίζει τις αξίες του Βάρναλη στη σύγχρονη θεώρηση των πραγμάτων με ένταση και πάθος που σε κεντρίζει. Ξυπνά τον επαναστάτη μέσα σου. Είναι η ζωή, η δράση και η ποίηση του άγνωστου Βάρναλη, του ποιητή της αριστεράς, που διαπερνά τις σελίδες του βιβλίου με ζωντάνια και πίστη στον αγώνα. Άγνωστες πτυχές της ζωής και της δουλειάς του Βάρναλη καταγράφονται με λιτό και απέριττο λόγο, με σεβασμό και αγάπη στον ποιητή, τις ιδέες του και τα βιώματά του. Ο Η.Κ. είναι τόσο διακριτικός και σεμνός συγγραφέας που θυσιάζει την προσωπική του σφραγίδα για χάρη της αποτύπωσης του έργου και της προσωπικότητας του Β. Τα κείμενα είναι τόσο καλοδουλεμένα και αβίαστα δεμένα μεταξύ τους, που δεν αφήνει στους αναγνώστες εύλογες απορίες ή ενστάσεις. Η ιδεολογική προσέγγιση στο Β. είναι μία απολύτως φυσική διαδικασία και η κομματική αναφορά αυτόματη, χωρίς επιτήδευση και χωρίς αγκυλώσεις.
Ο Ηρακλής είναι χωρίς αμφιβολία ένας άνθρωπος της εργασίας, της έρευνας και της αφοσίωσης.
Η δουλειά του φαίνεται από τον όγκο των πληροφοριών και τη συστηματική επεξεργασία τους επί χρόνια, προκειμένου να παρουσιάσει το καλύτερο αποτέλεσμα στο αναγνώστη και στο μελετητή, η έρευνά του είναι επίμονη και σταθερά προσηλωμένη στο στόχο, η αφοσίωσή του στο χώρο της αριστεράς είναι η πυξίδα του για μια ζωή με αξιοπρέπεια, αλληλεγγύη και πνευματική συνείδηση.
Η επιλογή του Κ.Β. δεν είναι σε καμία περίπτωση τυχαία για τον Ηρακλή. Ο Κ.Β. είναι λιγότερο προβεβλημένος και στις μέρες μας περισσότερο λησμονημένος. Ίσως αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι ο Βάρναλης έζησε τα χρόνια πριν τη μεταπολίτευση, όταν οι αναζητήσεις ήταν περισσότερο πολιτικές και ιδεολογικές. Η μεταπολίτευση επέβαλε μία μάλλον έντονη κομματική και καιροσκοπική αναζήτηση, που πέρα απο τις σημαντικές δημοκρατικές κατακτήσεις, ικανοποιούσε μικροσυμφέροντα και ατομικές επιδιώξεις.
Ο Η.Κ. δεν είναι μόνο συγγραφέας αλλά και ιστορικός ερευνητής, σε έναν ιδανικό συνδυασμό. Συλλέγει ακούραστα πληροφορίες, τις διασταυρώνει, τις τακτοποιεί και τις παρουσιάζει σε ενότητες, λογοτεχνικά άρτιες και ιστορικά ακριβείς. Μοιάζει να επιλέγει τις ιστορίες που μιλούν στο σύγχρονο αναγνώστη με πάθος για τη ζωή, με πάθος για την ποίηση, με πάθος για την ελευθερία. Και το κάνει τόσο διεισδυτικά, μα ταυτόχρονα και τόσο διακριτικά που η προσωπική του θέση και άποψη δίνει τη θέση της στο πραγματικό νόημα της ποίησης του Βάρναλη, την αφύπνιση της πνευματικής και πολιτικής συνείδησης.
Ο Β παρουσιάζεται στο βιβλίο τόσο ανθρώπινος και προσιτός, που έτσι εξηγείται η λατρεία του κόσμου στο πρόσωπό του, στην ποίηση και το έργο του. Ο Κακαβάνης δεν παρασύρεται σε ιδεολογική καθοδήγηση, όσο και αν έχει το κομματικό και πολιτικό υπόβαθρο για να το κάνει καλά. Με το βιβλίο του κατάφερε να φέρει τον “άγνωστο” Βάρναλη ξανά στο προσκήνιο και κοντά στην ψυχή του Έλληνα που αγωνίζεται, στο στίβο της ζωής και στην υλοποίηση ενός σύγχρονου συλλογικού οράματος.
Ο Ηρακλής πετυχαίνει να γνωρίσει σε εμάς τους νεότερους τη ζωή των αριστερών διανοητών της εποχής των αρχών του 20ου αιώνα. Και η ιστορική τεκμηρίωση είναι σημαντική για την κατανόηση του περιβάλλοντος της εποχής, της αξίας του ποιητή μέσα σ' αυτό, τη διάρκεια της πορείας του, την αποδοχή του από τους σύγχρονούς του και την πολεμική που αναπτύχθηκε για τα τότε θέματα της πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας.
Και είναι και σήμερα επίκαιρα τα θέματα της ενότητας, των κοινωνικών δικαιωμάτων, της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης. Και ο Κακαβάνης τα  μεταφέρει τόσο υπαινικτικά στο παρόν, που νιώθω ότι το βιβλίο υποβάλλεται από τη διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου για δικαιοσύνη, ελευθερία και προκοπή. Προσδιορίζει τη σημερινή αξία της ελευθερίας του λόγου, την αξία της ποίησης και των πνευματικών ανθρώπων σε εποχές κρίσης ή ευημερίας.
Και λέει ο Β. “Εγώ ως τόσο για διαφορές στις ιδέες δεν φτάνω σε προσωπικά. Μπορώ να είμαι φίλος με ανθρώπους που έχουν ιδέες ριζικά αντίθετες με τις δικές μου, με υπεραστούς ή στρατηγούς, αρκεί να μη βλέπω πως στους ανθρώπους αυτούς υπάρχη η διάθεση να με μειώσουν, η διάθεση να με βλάψουν, να με κακοποιήσουν”. Σε τρεις μόλις γραμμές ο Β. τοποθετείται στο τόσο επίκαιρο θέμα της ανεκτικότητας της διαφορετικής πολιτικής άποψης και οριοθετεί την ιδεολογική αντιπαράθεση στο πολιτικό και ποτέ στο προσωπικό πεδίο (...).

Η Θεατρική Ομάδα Ελασόνας στην απόδοση της κατάθεσης Βάρναλη στη δίκη Λουντέμη στα 1956 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου