Σάββατο 31 Αυγούστου 2013

Τραγούδι

Στη μικρή φώτο ο Κώστας Βάρναλης και η Δώρα Μοάτσου. Στη μεγάλη η Δώρα




Τραγούδι
(Μετάφραση: Απ’ το «Μισάνθρωπο» του Μολιέρου)

Αν μου χαρίσει το Παρίσι
ο βασιλιάς με το σκοπό
παντοτινά να με χωρίσει
απ’ τη γυναίκα π’ αγαπώ,
αλλού θαν του ’λεγα να ορίσει
και να κρατήσει το Παρίσι
κι εγώ κρατώ την αγαπώ,
γιατί τρελά την αγαπώ!

Κυριακή 25 Αυγούστου 2013

Η αγνώριστη



Ένα χρονογράφημα του Κώστα Βάρναλη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος προοδευτικός» στις  22/5/1953 με θέμα το ποίημα του Σολωμού «Η αγνώριστη».  Με το ίδιο θέμα ασχολήθηκε 10 χρόνια νωρίτερα (1943) με χρονογράφημά του στην εφημερίδα «Πρωία».  

 

 Η ΑΓΝΩΡΙΣΤΗ

 Ο λαός μας μετά την περίφημη Απελευθέρωση, βουβάθηκε και κοκάλωσε. Δεν τραγουδά και δε χορεύει. Γιατί δε γλεντά. Και δε γλεντά, γιατί τον τσάκισε η ευημερία.
Κι όμως άλλοτες έφκιανε ο ίδιος τα τραγούδια του και τα τραγουδούσε και τα χόρευε. Μα τότες ήτανε σκλάβος (και περνούσε καλύτερ' από τώρα που «είναι» λεύτερος).
Ποίηση και μουσική πάνε μαζί. Ο λαός δεν απαγγέλλει. Τραγουδά. Έτσι όσα έντεχνα ποιήματα φτιάσανε στο λαό, μείνανε μόνο χάρη στη μου­σική τους. Μαζί με τα καλά ποιή­ματα ανακατευτήκανε και της κακής ώρας των επιθεωρήσεων. Αυτά τα τε­λευταία χαλάσανε το γλωσσικό αίσθημα του λαού και τη γλώσσα των καλών ποιημάτων,
Εν' απ’ αυτά είναι η «Αγνώρι­στη» του Σολωμού, που την άκουσα από μια παρέα μεθυσμένων - απ’ αυτούς, πού πίνουνε, για να ξεχνάνε κι όμως θυμούνται περισσότερο τα πεθαμένα τους. Και τα μοιρολογάνε σε κακά χάλια.
Άκουσα λοιπόν την «Αγνώριστη», αγνώριστην όνομα και πράμα! - του Σολωμού.
Ο Σολωμός τραγούδησε μιαν άγνωστη, που κατέβαινε από το βουνό (την είδε ή  μάλλον την φαντάστηκε) ασπροντυμένη
Αλλ' ας ιδούμε την πρώτη στροφή του ποιήματος και την πέμπτη (γιατί αυτές μοναχά τραγουδάει ο λαός);
Ποια είνε τούτη,
που κατεβαίνει
ασπροντυμένη
οχ το βουνό;

Κόκκινα κι όμορφα
έχει τα χείλα
ωσάν τα φύλλα
της ροδαριάς κλπ.
Πώς το λέγει ο λαός; Με μεγάλη φθορά κι αλλαγή του κειμένου.
Πρώτα πρώτα η ασπροντυμένη έγινε «στα ολόμαυρα ντυμένη». Δηλαδή, η άσπρη οπτασία έγινε μαύρη. Ίσως γιατί έπρεπε μια αγνώριστη, που κατεβαίνει απ’ το βουνό, να είναι... ορφανή και να φοράει τα μαύρα. Ετσι είναι πιο… συμπαθητική! Αλλά μαζί με το χρώμα του έχασε ο στίχος και το μέτρο του κι' από πεντασύλλαβος έγινε εφτασύλλαβος. Ο τέταρτος στίχος έχασε το ιδιωματικό του «οχ το βουνό» και προσαρμόστηκε στον πανελλήνιο τύπο «απ’ το βουνό». Και του τετάρτου ο στίχος της πέμπτης στροφής η «ροδαριά» έγινε ροδωνιά.
Αλλά δεν είναι τίποτα μπροστά οι αλλαγές αυτές μπροστά στις προσθήκες που κολλήσανε του απλού αυτού ποιήματος. Να πώς το λέγανε οι μεθυσμένοι:
Ποια είνε κείνη
που κατεβαίνει
στα ολόμαυρα ντυμένη
απ’ το βουνό;
Βαστά στο χέρι της
χρυσό καλάθι-
λουλούδια μάζευε
απ’ το βουνό

Να τα προσφέρει
στον εραστή της
 που τον ελάτρευε
 τόσον καιρό!...
Είναι πολύ περίεργη αυτή η κα­ταστροφική ενέργεια του λαού επάνω στα «λόγια» ποιήματα, αντίθετα με την βελτιωτική του ενέργεια στα δικά του τα τραγούδια. Τα δη­μοτικά τραγούδια αρχίζουνε άτεχνα κι από στόμα σε στόμα στρώνουνε. Απορρίπτουνε τα περισσευούμενα συμπυκνώνουνε τα όσα μένουνε. Κ' έτσι φτάνουνε ν' αποχτήσουν εκείνην την κλασσική τελειότητα, που τα κάνει μοναδικά στις φιλολογίες όλου του κόσμου.
Κ. ΒΑΡΝΑΛΗΣ


Τρίτη 20 Αυγούστου 2013

Ο γάιδαρος του Κόλια


Η φωτογραφία είναι από την έκδοση της Γενναδείου Βιβλιοθήκης «Αρχειο Κώστα Βάρναλη Το εργαστήρι του ποιητή και η ιστορία», επιμέλεια Θεανώ Μιχαηλίδου, 2010

 
—Τα τίναξεν ο γάιδαρος του Κόλια, θλιβερόν!
—Καθόλου! Εσώθη! Δεν τον πιάνει ανάσταση νεκρών.
Άμα σονάρει ο Αρχάγγελος κι αναστηθούν οι δούλοι
 και ξαναπέσουν μπρούμυτα στο αιώνιο μεροδούλι,
σε κάμπο και σε θάλασσα, σε φάμπρικα ή νταμάρι,
δε θα φορέσει, ξάπλ’ αυτός, ξανά του το σαμάρι.
(Επίγραμμα από τη συλλογή «Οργή λαού») 

Δευτέρα 12 Αυγούστου 2013

Αισθητικα Κριτικά Σολωμικά






Δύο χρήσιμες διευθύνσεις με ψηφιοποιημένο υλικό που σχετίζεται με τον Βάρναλη.

  1. Το περιοδικό «Εστία», τεύχος Δεκέμβρη 1975, που είναι αφιερωμένο στον Κώστα Βάρναλη, ένα χρόνο μετά το θάνατό του.
  2. Ο τόμος του «Κέδρου» «Κώστας Βάρναλης Αισθητικά Κριτικά Σολωμικά»

 Και ένα ενδιαφέρον άρθρο του καθηγητή του ΑΠΘ Βασίλη Αλεξίου «Κώστας Βάρναλης: Το Φως που καίει. Καίει ακόμη;»

Τετάρτη 7 Αυγούστου 2013

Το πέρασμά σου



Το ποίημα «Το πέρασμά σου» συμπεριλαμβάνεται στα «Ποιητικά» του. Πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Νουμάς» το 1923. Μελοποιήθηκε από τον Αργύρη Μπακιρτζή το 2008 και τον Γιάννη Σπανό (τραγούδι Κώστας Καραλής).

Το πέρασμά σου

Στη ζήση αυτή που τη μισούμε,
στη γης αυτή που μας μισεί,
κι όσο να πιούμε δε σε σβηούμε
πόνε πικρέ και πόνε αψύ
που μας κρατάς και σε κρατούμε•

σ’ αυτήν τη μαύρη γης και ζήση,
που περπατούσαμε τυφλά
κι ανθός για μας δεν είχε ανθίσει
κι ούτε σε δέντρον αψηλά
κρυμμένο αηδόνι κελαηδήσει,

ήρθες Εσύ μιαν άγιαν ώρα,
όραμα θείο και ξαφνικό
και γέμισε ήλιο ανθόν, οπώρα
κελαηδισμόν παθητικό
ολ’ η καρδιά μας, ολ’η χώρα.

Αχ! Τόσο λίγο να βαστάξει
Τουτ’η γιορτή κ’ η Πασκαλιά!..
Εφυγες κ’ έχουμε ρημάξει
ξανά και πάλι. Η Πασκαλιά
γιατ’ έτσι λίγο να βαστάξει!

Παρασκευή 2 Αυγούστου 2013

Ακτοπλοϊκό

Από τη συλλογή «Ελεύθερος κόσμος».

ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΟ

Ο παπάς ( κ' η παπαδιά

με τα τέσσερα παιδιά

κι άλλο κάτου απ' την ποδιά)
ο παπάς ο ροδαλός,

γύρα γύρα στρογγυλός

κι αν του λάχει, αμαρτωλός.

Νωματάρχης ο χοντρός
με μουστάκια ασίκη αντρός πλάγια γλέπει κι όχι μπρος΄
είναι αυτός που συγκρατεί
των αλλών την αρετή,
πάντα ξέρει κατιτί.

Των νησιών ο βουλευτής,
της πατρίδας δουλευτής,
της κοιλιάς του βολευτής,

των ναζήδων συνεργός,

των Ελλήνων κυνηγός

και στον πόλεμο λαγός.


Ξεσταθήκανε κ' οι τρεις (πίστις, νόμος και πατρίς!)
μπρος στα κρέατα της μικρής
,
(κοντοβράκι με γυμνά
τ' αναμμένα της ψαχνά)

κ' έλεαν μέσα τους "Αχ ! να!..."
.

Κοιλαράς με τον παρά, τον παρά με την ουρά, γλέπει και κατηγορά
κι ό,τι λάχει κι όποιον τύχει!

Μα τον ξέρουνε κ' οι τοίχοι,

πο 'χει κέρατα μιαν πήχη!