Ο φιλολογικός «καβγάς» Βάρναλη - Ξενόπολου

Στο βιβλίο «Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματα» του Ηρακλή Κακαβάνη, υπάρχει ένα κεφάλαιο που αφορά το φιλολογικό «καβγά» του Βάρναλη με τον Ξενόπολου, με αφορμή το ποίημα του πρώτου με τίτλο «Αλκιβιάδης». Στο βιβλίο δίνεται μια ολοκληρωμένη εικόνα αυτού του «καβγά». Υποθέτουμε για λόγους οικονομίας χώρου δεν ήταν εφικτό να παρατεθούν όλα τα κείμενα όσων συμμετείχαν στο δημόσιο διάλογο. Αποδίδονται όμως περιληπτικά. Κάποια από αυτά τα κείμενα θα τα αναδημοσιεύσουμε, αρχής γενομένης από σήμερα.

Ο «καβγάς» ξεκίνησε με το ακόλουθο κείμενο του  Ξενόπουλου με τον τίτλο «Φιλολογικά»: 

«Φιλολογικά»

«Εν νέον ποίημα του κ. Κ. Βάρναλη, “Αλκιβιάδης” επιγραφόμενον, μου εφάνη από τα ωραιότερα που είδα αυτόν τον καιρόν. Εις επτά μεστά, δυνατά, καλλιτεχνικώτατα πεντάστιχα, με την παραστατικωτέραν φράσιν και την πλουσιωτέραν ρίμαν —Ευριπίδη, κοπίδι, Ερμοκοπίδη—, μας δίδει τελείαν εικόνα και της μορφής, και του ήθους, και της ψυχής, και της ζωής του παραδόξου εκείνου Αθηναίου. Αλλ’ ακριβώς διότι το ποίημα του κ. Βάρναλη μου εφάνη τόσον ωραίον, με επλήγωσαν περισσότερον κάποιαι του ατέλειαι. Παραδείγματος χάριν, υπάρχει μέσα ένα “φαρμακερόν αστέρι” που με κανένα τρόπον δεν ειμπορώ να εννοήσω. Φαρμακερά χόρτα, φείδια, λόγια ήξευρα ως τώρα· αστέρια όμως όχι! Παρακάτω μ’ εξαφνίζουν οι στίχοι:

Όχθρητες και φιλίες τής εκοιμούσες

Με το ταχύ και σφυρικτό σου ψέμμα...

»Αφίνω τον άγνωστόν μου τύπον “εκοιμούσες”, και απορώ: καλά της “όχθρητες”, αλλά και “της φιλίες” είχεν ανάγκην ν’ αποκοιμίζει ο Αλκιβιάδης με το ψέμμα; Προς τι; Έπειτα και αυτό το “Ταχύ σφυρικτό ψέμμα” πώς να το φαντασθώ “βαμμένο στο αίμα της πατρίδας του”, όπως λέγει παρακάτω; Να το κάμω βέλος, ακόντιον, κάτι τέτοιο; Δυσκολεύομαι. Με δυσκολεύει ο ίδιος ο ποιητής, όταν λέγη ευθύς:

Ερινύες ελουζόντανε και Μούσες

μες στο βαθύ και λαγαρό σου πνέμα

»Η εικών, ομολογουμένως είνε θαυμασία. Ήθελα να ήξευρα όμως: εκείνο το “πνέμα” είνε εδώ η κυριολεξία; Δεν το πιστεύω...

»Παρακάτω κι’ άλλος άγνωστος τύπος, “αντήχαν” αντί “αντηχούσαν”. Κι’ άλλος: “πελάη” αντί “πέλαα”. Επειδή το “πέλαγος” έγεινε “πέλαο”, τάχα και το “πελάγη” γίνεται “πελάη”; Πρώτην φοράν το ακούω. Και εις το τέλος η εικών του Αλκιβιάδου σύροντος οπίσω του “δεμένα των οχτρών τα καράβια ωσάν... εταίρες”. Διατί άρα γε “εταίρες”; Δένονται ποτέ αυταί κοπάδι και σύρονται από κανένα θριαμβευτήν; Το εναντίον μου φαίνεται συμβαίνει...

»Τι κρίμα! Τόσον ωραίον ποίημα και να έχη τόσα πολλά ψεγάδια! Το ξεύρω ότι οι νέοι μας ποιηταί είναι απρόσεκτοι και κατορθώνουν ώστε εις εν μόνον ποίημά των να σωρεύουν τόσας απροσεξίας όσας δυσκόλως θα εύρισκε κανείς εις ολόκληρον συλλογήν του Παλαμά, του Δροσίνη, του Πορφύρα, του Γρυπάρη. Δεν ήθελα όμως να κάμνη το ίδιον και ο κ. Βάρναλης, ο οποίος, με τόσα αριστοτεχνήματα που μας έδωσεν ως τώρα, ειμπορεί να καταταχθή μεταξύ των πρώτων».